رسانه‌ها و عادی‌سازی رفتارهای پرخطر

رسانه‌ها و عادی‌سازی رفتارهای پرخطر
بسم الله الرحمن الرحیم

امروزه رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری نگرش‌ها و رفتارهای عمومی دارند. از طریق فیلم‌ها، سریال‌ها، شبکه‌های اجتماعی و حتی تبلیغات، طیفی از رفتارها به مخاطبان القا و بازنمایی می‌شوند. یکی از پدیده‌های مهم و پرچالش در این زمینه، عادی‌سازی رفتارهای پرخطر است؛ رفتاری که در گذشته با دید منفی تلقی می‌شد، اما امروز با استفاده مکرر و هدفمند از رسانه، به عنوان امری عادی یا حتی جذاب بازنمایی می‌شود.

سازوکار عادی‌سازی
رسانه‌ها معمولاً از سه مسیر رفتار پرخطر را عادی می‌کنند:

بازنمایی مداوم: نمایش مکرر یک رفتار (مثل خشونت، مصرف مواد یا روابط پرخطر) در قالب‌های به ظاهر بی‌خطر یا طنزآمیز.
زیباسازی و قهرمان‌سازی: ارائه شخصیت‌هایی محبوب که رفتار پرخطر را انجام می‌دهند و همچنان موفق و محبوب باقی می‌مانند.
پنهان کردن پیامدها: حذف یا کم‌رنگ‌کردن نتایج منفی رفتار، به طوری که بیننده اثرات واقعی آن را درک نکند.
اثرات روانی و اجتماعی
تغییر معیارهای اخلاقی: کاهش حساسیت جامعه نسبت به رفتارهای نادرست.
تأثیر بر نوجوانان و جوانان: بازه سنی حساس که بیش از دیگران از الگوهای رسانه‌ای تأثیر می‌پذیرند.
کاهش بازدارندگی فرهنگی و دینی: تضعیف خطوط قرمز فرهنگی در ذهن مخاطب.
راهکارهای مقابله
ارتقای سواد رسانه‌ای: آموزش تحلیل محتوای رسانه‌ای به خانواده‌ها و مدارس.
خودکنترلی در انتخاب محتوا: کاهش مصرف محتوای آلوده و جایگزینی آن با آثار سالم.
تولید محتوای بدیل: ساخت برنامه‌ها، فیلم‌ها و داستان‌هایی که واقعیت پیامدهای رفتارهای پرخطر را نشان دهند.
رسانه ابزاری خنثی نیست؛ بسته به نیت و محتوای سازندگان، می‌تواند بستر رشد معنوی و اجتماعی باشد یا به تدریج هنجارهای آسیب‌زا را وارد فرهنگ عمومی کند. مقابله با عادی‌سازی رفتارهای پرخطر، نیازمند هوشیاری فردی و جمعی، و بسیج ظرفیت‌های فرهنگی و آموزشی است.

گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران