نمایش فقر برای جلب ترحم یا کمک؟

نمایش فقر برای جلب ترحم یا کمک؟
بسم الله الرحمن الرحیم

نمایش فقر در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، پدیده‌ای است که می‌تواند دو چهره کاملاً متفاوت داشته باشد؛ از یک سو، به عنوان ابزاری برای جلب کمک‌های مردمی و خیریه‌ها عمل می‌کند و از سوی دیگر، ممکن است موجب تحقیر، برچسب‌زنی و بازتولید کلیشه‌های منفی درباره افراد یا گروه‌های محروم شود.

دو نگاه اصلی به نمایش فقر
نمایش برای جلب ترحم

در این رویکرد، تصاویر و روایت‌هایی به کار می‌رود که عمدتاً بر احساسات منفی مخاطب تکیه دارد. نشان دادن اشک، لباس‌های کهنه یا فضای نابه‌سامان، اگرچه ممکن است فوراً واکنش احساسی برانگیزد، اما در بلندمدت می‌تواند موجب تحقیر و نادیده‌گرفتن توانایی و کرامت انسان‌ها شود.

نمایش برای ایجاد همدلی و کمک آگاهانه

در شیوه دوم، به جای تأکید صرف بر کمبودها، واقعیت‌ها در بستر امید و امکان تغییر بیان می‌شود. روایت از تلاش‌ها، استعدادها و ظرفیت‌های محرومان، مخاطب را به حمایت آگاهانه و پایدار ترغیب می‌کند.

چالش‌ها و پیامدها
از بین رفتن کرامت انسانی: تمرکز بیش از حد بر زشتی‌ها و محرومیت‌ها ممکن است شأن اجتماعی فرد را خدشه‌دار کند.
بازتولید کلیشه‌ها: تعریف محرومیت به شکل یک تصویر ثابت، می‌تواند نگاه جامعه را محدود کند.
کمک‌های مقطعی و هیجانی: جلب کمک بر اساس ترحم لحظه‌ای اغلب منجر به حمایت کوتاه‌مدت می‌شود.
راهکارهای اخلاقی در مواجهه رسانه‌ای با فقر
استفاده از روایت‌های توانمندساز به جای صرفاً تصاویر غم‌انگیز.
حفظ حریم خصوصی و شأن افراد در عکس‌ها و ویدئوها.
تمرکز بر ایجاد راهکار و برنامه‌های پایدار به جای کمک‌های هیجانی کوتاه‌مدت.
در نهایت، نمایش فقر اگر با نگاه آگاهانه و هدفمند همراه باشد، می‌تواند تبدیل به ابزاری برای توسعه اجتماعی شود؛ اما اگر به دام کلیشه‌ها و تحریک احساسات بیفتد، خطر بی‌اثر شدن یا حتی آسیب زدن به همان افرادی که قرار است کمک بگیرند را در پی دارد.

گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران