انضباط و تفسيم اوقات

بسم الله الرحمن الرحیم

انضباط و تفسيم اوقات
يکي از نقاطي که در پيشرفت کار نقش اساسي ايفا مي کند نظم و انضباط است ، و البته نظم و ترتيب امکان ندارد مگر آنکه انسان براي هر کاري ساعتي و وقتي معين کند و خود را به رعايت آن عملأ موظف بداند. جهان ما جهان مادي و گذرا است و دامنه عمر همه محدود و پايان پذير است و دراين محدوده نمي توان به تمام خواستها و کارها رسيد .
اصلاً تقسيم شبانه روز به بيست و چهار ساعت بدين منظور بوده که انسان براي هر کاري وقتي و براي هر موضوعي آغاز و انجامي در نظر بگيرد و به لحاظ محدوديت وقت و شناخت نسبت به اهم و مهم ، امور لازم تر و مهمتر را مقدم بدارد و امور غير ضروري و بي فايده را از برنامه زندگي حذف کند.
بايد از گردش ماه و خورشيد و اختلاف شب و روز پند گرفت و از روش و سنت آفريدگار درس زندگي آموخت . خداوند متعال با اينکه برتر از زمان و آفريننده آن است هنگامي که داستان خلقت آسمانها و زمين را بازگو مي فرمايد مسأله زمان و روز وشب و ماه و سال را به ميان مي کشد و هر کدام را با مقطعي از حرکت تطبيق مي دهد و در يک بيان اجمالي همه چيز را مقدر و داراي اندازه معرفي مي نمايد و مي فرمايد :
... خَلَقَ کُلَّ شَيءٍ فَقَدَّرَهُ تَقديراً .(1)
.... هر چيز را آفريد و به اندازه معين محدود کرد .

و درباره زمين و آسمان مي فرمايد :
و درباره زمين و آسمان مي فرمايد :
• وَ هُوَ الَّذي خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرضَ في سِتَّةِ اَيّامٍ ... (2)
اوست آفريدگاري که آسمانها و زمين را در شش روز آفريد....

• اَلَّذي خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرضَ وَ ما بَينَهُما في سِتَّة اَيّامٍ ....(3)
  خداوندي که آسمانها و زمين و هر چه را درميان آنها است در شش روز آفريد ...

• وَ هُوَالَّذي خَلَقَ اللَّيلَ وَالنَّهارَ وَالشَّمسَ وَالقَمَرَ ....(4)
  و اوست خداوندي که شب و رزو و خورشيد و ماه را آفريد ....

ودر جاي ديگر مي فرمايد:
اِنَّ عِدَةَ الشُّهُورِ عِندَاللهِ اثني عَشَرَ شَهراً في کِتابِ اللهِ يَومَ خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرضَ...(5)
به راستي شمار ماهها در نزد خداوند در کتاب خدا از آن روزي که آسمانها و زمين را آفريد ، دوازده است ....

و در جاي ديگر شب و روز را از آيات خود معرفي کرده و مي فرمايد :
وَ جَعَلنَا اللَّيلَ وَ النَّهارَ ايَتَينِ فَمَحَونا ايَةً اللَّيلِ وَ جَعَلنا ايَةً النَّهارِ مُبصِرَةً.... (6)
ما شب و روز را دو نشانه از نشانه هاي قدرت خويش قرار داديم و آيت شب را تاريک گردانيديم و آيت روز را [براي کار] روشن نموديم .
خداوند متعال چنانکه وضع تکوين و آفرينش را منظم و مقدر معرفي مي کند ، به همين تناسب ، تکاليف شرعي و امور معاد و معاش را نيز با تقدير و اندازه تنظيم کرده و براي هر يک زماني و ساعتي مقرر داشته که هر کار به جاي خويش نيکو است . مثلاً روزه را در ماه رمضان و حج را در ماه ذي الحجه قرار داده و براي هر يک ايامي خاص و زماني محدود تعيين فرموده است .
درباره حج مي فرمايد :« وَ اذکُرُوا اللهَ في اَيّامٍ مَعدُوداتٍ » ( خدا را در روزهاي معيني ياد کنيد ).(7)
و در مورد روزه مي فرمايد:« اَيّاماً مَعدوُداتٍ » ( روزهايي معدود )(8)
هنگامي که مردم از اختلاف شکل ماه از هلال تا بدر واز بدر تا محاق مي پرسند خداوند مي فرمايد : به مردم بگو که اين اختلاف ، اوقات مردم واوقات حج را تنظيم مي کند ( يَسءَلُونَکَ عَنِ الاَهِلَّةِ قُل هِيَ مَواقيتُ لِلناسِ وَالحَجِّ) .(9)
درهر حال ، از مجموعه اين آيات و امثال آن استفاده مي شود که در اين جهان محدود هر چيزي را وقتي و هر کاري را زماني لازم است و وقت شناسي و تنظيم امور در اساس آفرينش مورد توجه آفريدگار متعال بوده است.
بدين جهت اولياي خدا در تنظيم و تقسيم اوقاتشان کمال دقت را مبذول مي داشتند تا بتوانند از دوران کوتاه عمر و دقايق گرانبهاي زندگي حداکثر استفاده را ببرند و در اثر همين برنامه ريزي و کوششهاي منظم توانسته اند آثار پر برکتي از خود به يادگار گذارند .
در احوال پيامبر اکرم (ص)نوشته اند : هنگامي که آن حضرت وارد منزل مي شد اوقات خود را به سه قسمت تقسيم مي فرمود : قسمتي را براي عبادت، قسمتي را براي خانواده و قسمتي را براي خود. و بخش مربوط به خويش را نيز ميان خود و مردم تقسيم مي کرد و اجازه مي داد که خاص و عام همه براي عرض حاجت شرفياب شوند. البته ديدارها محدود بود و براي هر کسي به مقدار فضيلت و صلاحيتش وقت مي داد که در مسائل شخصي يا عمومي با آن حضرت گفتگو کنند.... (10)
حال توجه شما را به چند حديث جلب مي کنيم:
از اميرالمؤمنين علي السلام آمده است که :
إنَّ لَيلَکَ وَ نَهارَکَ لا يَستَوعِبانِ جَميعَ حاجاتِکَ فَاقسِمها بَينَ عَمَلِکَ وَ راحَتِکَ .(11)
ساعات روز و شب گنجايش تمام نيازهاي تو را ندارد، پس آنها را ميان کار و استراحت تقسيم کن.

• إجعَل لِنَفسِکَ فيما بَينَکَ وَ بَينَ اللهِ سُيحانَه أفضَلَ المواقيتِ وَالاقسامِ .(12)
  ميان خود و خداي سبحان بهترين اوقات را براي عبادت و رازو نيازت قرار ده .

پي نوشت ها:
1-.فرقان / 2
2-. هود / 7.
3. فرقان /59.
4. انبياء /33.
5. توبه / 36.
6.اسراء / 12.
7. بقره/203.
8. بقره/183.
9. بقره/189.
10-محجة البيضاء، ج4/ ص 160.
11. فهرست موصوعي غرر، ص 434.
12-همان، ص 411.
گردآورنده: واحد تحقيق و پژوهش موسسه فرهنگي قرآن و عترت اسوه تهران
منبع:نقطه هاي آغاز در اخلاق عملي /آيت الله محمّد رضا مهدوي کني