توانمندی خانواده در پیشگیری از انحرافات اجتماعی(قسمت اول)

(بسم الله الرحمن الرحیم)
توانمندی خانواده در پیشگیری از انحرافات اجتماعی(قسمت اول)

چكیده:
امروزه نقش مؤثر خانواده در پیشگیری از انحرافات اجتماعی بر كسی پوشیده نیست، اما در رابطه با اینكه خانواده از چه نوع ساختاری برخوردار باشد و روابط بین اعضای خانواده چگونه باشد تا بتواند نقش خود را در پیشگیری از انحرافات اجتماعی به خوبی ایفا كند، دیدگاه‏ها‏ی متفاوتی مطرح شده است كه در این نوشتار چهار دیدگاه اصلی و عمده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این دیدگاه‏ها‏ عبارتند از:
1.آموزش مدار
2.کنترل مدار
3.عاطفی مدار
4.قدرت مدار
در پایان، با استفاده از مبانی تربیت دینی نتیجه ‏گیری شده است كه به جهت برخورداری انسان از ابعاد مختلف وجودی و داشتن نیازهای چندگانه، ضروری است تا هر یك از این ابزارها در حد منطقی و اعتدال در جایگاه خاص خود قرار گیرد و به وسیله ارضای منطقی نیازها، انسان از یك شخصیت موزون و بسامان برخوردار شود و در چارچوب هنجارهای پذیرفته شده حركت كند و از انجام رفتارهای انحرافی خودداری نماید.
مقدمه
یكی از موضوعاتی كه از گذشته‏ها‏ی دور افكار بسیاری از اندیشمندان رشته‏ها‏ی مختلف علمی نظیر فلاسفه، حقوقدانان، روانشناسان و خصوصاً جامعه‏شناسان را به خود معطوف كرده، مسئله انحرافات اجتماعی است. در كمتر كتاب جامعه‏شناسی است كه بخشی از كتاب، به این موضوع اختصاص نیافته باشد. از این رو جامعه‏شناسان تلاش می‏كنند تا به سؤالاتی كه در این زمینه مطرح است، پاسخ گویند. سؤالاتی از این قبیل كه مصادیق انحرافات اجتماعی كدام است؟ چرا در هر جامعه ای بعضی از اعضای جامعه،‌ هنجارهای مورد قبول اجتماع را زیر پا گذاشته یا آنها را نقض می‏كنند؟ چگونه می‏توان افراد را بهنجار وهمنوا تربیت نمود و از رفتارهای انحرافی افراد پیشگیری كرد؟ برای كاهش نرخ كجروی و انحرافات اجتماعی از چه ابزارها و سازو كارهایی باید استفاده كرد؟ چگونه باید با افراد كجرو رفتار نمود و چه نوع مجازاتی را تعیین كرد؟
پدیده‏ها‏ی اجتماعی به جهت ماهیت پیچیدة آنها، كمتر با رویكرد تك عاملی تبیین می‏شوند. از این رو بررسی و تحلیل عوامل پیشگیری از انحرافات اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نمی‏باشد. این عوامل در یك تقسیم بندی شامل دو دسته كلی است:
الف) ـ عوامل روانی:
از قبیل شناخت صحیح، ارضای منطقی غرائز و امیال درونی، باورها و عقاید صحیح، خصوصیات روحی معتدل
و ب) ـ عوامل اجتماعی
به دو دسته تقسیم می‏شود: عوامل اجتماعی كلان مانند نوع نظام سیاسی، عملكرد رهبران حكومتی، وسائل ارتباط جمعی، نقش استعمارگران خارجی و … و عوامل اجتماعی خرد نظیر خانواده، گروه همسالان، محیط تحصیلی، محیط شغلی، مسجد و دیگر مكان های مقدس و...جامعه شناسان بر این باورند كه در بین مجموع این عوامل، خانواده یكی از مهم‏ترین عواملی است كه می‏تواند بیشترین نقش را در جلوگیری از بروز انحرافات و جرائم اجتماعی ایفا نماید، همان طوری كه می‏تواند عامل مؤثری در انجام رفتارهای انحرافی باشد. بنابراین اگر محیط خانواده در دوران كودكی فرد، یك محیط سالم، مناسب و بسامانی باشد، احتمال مصونیت این فرد از انجام رفتارهای انحرافی و نابهنجار بسیار فراوان است.
خانواده
خانواده، مركب از گروهی است كه از طریق خون، ازدواج یا فرزندخواندگی به یكدیگر مربوط و منسوب بوده، برای مدتی طولانی و نامشخص با هم زندگی می‏كنند.
خانواده مانند هر نهاد اجتماعی دیگر برای تأمین برخی از نیازهای اساسی انسان شكل گرفته است. این نیازها عبارتند از:
نظام بخشیدن به رفتارهای جنسی و تولید مثل
انسان به عنوان موجودی زیستی، دارای علایق و تمایلات جنسی می‏باشد. اما مطابق فرهنگ جامعه، این خانواده است كه تعیین می‏كند فرد با چه شخصی و در چه شرایطی رابطه جنسی داشته باشد و از این طریق رفتار جنسی افراد را قاعده‏مند می‏سازد و استمرار نسل‏ها‏ را از طریق زاد و ولد طبیعی میسر می‏كند.
جامعه پذیركردن كودكان
خانواده در جهت دهی باورها، ارزشها و نمادهای مورد قبول یك جامعه نقش بسزایی دارد و از این طریق، زمینه همنوایی فرد با اعضای جامعه را فراهم می‏سازد.
فراهم كردن امنیت اقتصادی
خانواده در میان جوامع، وظیفه تأمین نیازهای اقتصادی و معیشتی اعضای خود را داشته و نیازهای مربوط به غذا، پوشاك و مسكن را فراهم كرده است.
مراقبت و نگهداری از كودكان، معلولان و سالمندان
خانواده مسئولیت نگهداری از كودكان، معلولان و سالمندان را به عهده دارد و نیازهای مادی، معنوی و عاطفی آنها را تأمین می‏كند و از این طریق امنیت و آسایش را برای آنها فراهم می‏سازد.
4.انحراف اجتماعی‌
انحراف در یك معنای عام، شامل هر نوع كنشی است كه با هنجارهای پذیرفته شده یك جامعه همنوایی ندارد، بلكه آنها را نقض می‏كند. جامعه شناسان به دنبال انحرافاتی هستند كه اكثریت اعضای جامعه آن را به صورت عام محكوم می‏كنند. به بیان دیگر آن دسته از نقض هنجارها را مورد بررسی قرار می‏دهند كه در نظر عده زیادی از مردم گناه و خطا شمرده می‏شود.
بنابراین هر انحرافی دارای دو عنصر اساسی و جوهری به نام «كنش» و نیز «شكستن هنجار مورد قبول جامعه» است. البته انحراف به مفهوم جامعه شناختی آن، یك امر نسبی است، یعنی زمانی یك فعل انحراف محسوب می‏گردد كه در دیدگاه اكثریت اعضای آن جامعه نابهنجار تلقی شود.

ادامه دارد...
گردآورنده:زینب قاری
منبع:سایت تبیان