انقلاب اسلامی- سبک زندگی ایرانی اسلام(قسمت دوم)

بسم الله الرحمن الرحیم
انقلاب اسلامی- سبک زندگی ایرانی اسلامی( قسمت دوم)

آیا واژه و مفهوم «سبك زندگی» اصطلاح دقیقی در علوم اجتماعی است یا اصطلاحی خاص و تركیبی از معنای دو واژه «زندگی» و «سبك»است؟ آیا این واژه دو كلمه ای، موصوف و صفت است یا مضاف و مضاف الیه؟ آیا یك تركیب وصفی است یا یك تركیب اضافی؟ آیا كسانی كه از این تركیب بهره برده اند، همگی معنای واحدی را از آن ارائه كرده اند؟
لازمه پاسخ به این سؤال، بحث واژه شناسی و ترمینولوژی سبك زندگی است كه هفته آینده به آن خواهیم پرداخت اما اجمالاً و فعلاً بر سر این مفهوم توافق می كنیم كه شیوه زندگی یا سبك زیستن منعكس كننده گرایش ها، تمایلات، رفتارها، عقاید و ارزش های یك فرد یا جامعه است و مجموعه ای از طرز تلقی ها، عادت ها، نگرش ها، سلیقه ها، معیارهای اخلاقی و سطح اقتصادی، در كنار یكدیگر طرز زندگی كردن فرد یا گروهی را می سازند. با عنایت به تعریف دقیق چند سال گذشته رهبر حكیم انقلاب از واژه «فرهنگ» كه آن را «باورها» و «رفتارهای برخاسته از باورها» تعریف نمودند مشخص می شود كه چرا ایشان دو واژه فرهنگ و سبك زندگی را در كنار هم اصطیاد و استفاده می نمایند.
ضرورت عبرت پژوهی تاریخی و بررسی تاریخی مقوله «سبك زندگی»
درهم تنیدگی فلسفه علم و تاریخ علم ایجاب می كند در تحلیل دقیق یك مقوله، تاریخ آن را بكاویم. بی شك مواجهه فرهنگ و جامعه ایرانی با فرهنگ و نگرش غربی و مدرن، سبب تحول در سبك زندگی ایرانی شده است و یك زندگی شبه مدرن را كه بارقه هایی از سنت نیز در آن وجود دارد، برای جامعه ایرانی رقم زده است. با چند دقیقه نظاره و قدم زدن در محیط های اجتماعی و شهری این هویت مونتاژی و میكسی و هلو انجیری را مشاهده می نمائید.
از پایان دوره صفویه و مخصوصاً از دوران قاجاریه تا به امروز، مسأله مواجهه با عالمی جدید و ساحتی نوین به نام غرب و مدرنیته، كم كم در ایران رخ نموده است. غالباً این مواجهه چند جانبه بوده است اما در هر دوره وجهی از آن بر وجوه دیگر غلبه داشته است: این مواجهه ابتدا به صورت سلطه جغرافیایی محدود بود. مانند حضور پرتغالی ها در جنوب ایران. پس از قوت صفویه، این مواجهه، به عرصه كلام قدم می گذارد و این مسیونرهای مسیحی هستند كه حامل پیام غرب نوین و اروپای متجدد در ایران هستند. اولین مدارس جدید را همین مسیونرها بنا می كنند.(به ویژه دردوره قاجار) پس از این، از دوران پس از صفویه تا استقرار قاجار و حتی تا زمانه تحریم تنباكو، مواجهه ما بیشتر شكل اقتصادی استعماری دارد.
جنگ های ایران و روس و حضور استعماری انگلیس در ایران و منطقه، سخن از مواجهه نظامی را مطرح ساخت. از اواسط دوره قاجار غرب و غرب زدگی و مواجهه ما با این پدیده، شكلی جدید به خود گرفت. این نحوه مواجهه جدید، در حوزه اندیشه و تفكر و علم و فرهنگ بوده و غرب زدگی گسترده فرهنگی و علمی را پدیدار كرد. بدین سبب طبقه روشنفكران غیر دینی و فراماسونرها در این دوره آن هم تحت نظارت و حمایت و هدایت انگلیس و روسیه و بعدها آمریكا شكل گرفت و براساس این شیوه مواجهه است كه كم كم سبك زندگی ایرانی دستخوش تغییرات می شود؛ تغییراتی كه هرچه زمان برایش جلوتر می رفت، سرعت این تغییرات نیز سریع تر می شد و واكنش آگاهان، روشنفكران دینی، خواص سیاسی و علما را باعث می گشت.
این در حالی بود كه سبك زندگی سنتی – دینی با مایه ها و جوهره شیعی و گرایشات اهل بیتی مردم ایران از استحكام دیرینه و با پشتوانه ای برخوردار بود و جامعه ایرانی را به چاره واداشت كه چگونه نه این را وانهد و نه آن را رد نماید. پرسشی كه هنوز در دوران گذار برای پاسخ به آن هستیم و به سؤال «چه باید كرد» در برابر هجوم اندیشه غربی صدها پاسخ داده شده است. هر چند همگان متفقند جوهره شیعی و اسلامی مردم و جوانان ایران اسلامی لیبرالیزه نمی شود اما سبك زندگی در صد سال اخیر دچار تحولات عمیق و ریشه داری شده است و همواره مسأله تماس، برخورد، پذیرش، طرد، مقابله و یا همزیستی میان فرهنگ سنتی– اسلامی ایرانی و ورود فرهنگ غربی و اروپایی كه حامل تجدد و مدرنیته به معنای دقیق كلمه است، مطرح بوده و هنوز هم این موضوع در قلب تحولات فكری فرهنگی جامعه قرار دارد. این مسأله برای آگاهان و خواص، آشكار، و برای عموم مردم، مسأله رایج و مبتلابهی است كه عامه مردم نسبت به آن تا كنون غفلت معرفتی را ترجیح داده اند و رهبر انقلاب اخیراً اهتمام ویژه ای به غفلت زدائی در این ساحت نموده اند.

گردآورنده:زینب قاری
منبع:سایت تبیان