سواد رسانه‌ای در حوزه جنگ سایبری

بسم الله الرحمن الرحیم

سواد رسانه‌ای در حوزه جنگ سایبری
در جهان امروز، جنگ دیگر صرفاً با توپ و تانک اداره نمی‌شود؛ بلکه میدان نبردی جدید به نام «فضای سایبری» پدید آمده است که در آن داده‌ها، اطلاعات و ارتباطات نقش گلوله و سپر را ایفا می‌کنند. در این میان، سواد رسانه‌ای به منزله زره آگاهی در برابر هجمه‌های پیچیده اطلاعاتی، شایعات ساختگی و عملیات روانی دیجیتال اهمیت حیاتی دارد.

مفهوم جنگ سایبری و بستر رسانه‌ای آن
جنگ سایبری به مجموعه‌ای از حملات، نفوذها و عملیات هدفمند در محیط دیجیتال گفته می‌شود که برای مختل کردن زیرساخت‌ها، نفوذ به اطلاعات یا تأثیرگذاری بر افکار عمومی به کار می‌رود. این شکل جدید از نبرد، مرزهای جغرافیایی را بی‌معنا کرده است و بازیگران آن می‌توانند دولت‌ها، گروه‌های ناشناس یا حتی کاربران عادی باشند که با ابزارهای ارتباطی کوچک و رسانه‌های اجتماعی، نقشی بزرگ در میدان تأثیرگذاری ایفا می‌کنند.

ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای در جنگ سایبری
در جنگ‌های مدرن، «اطلاعات نادرست» و «دست‌کاری عواطف جمعی» به‌اندازه ویروس‌های کامپیوتری خطرناک‌اند. شرکت در این میدان بدون ابزار تحلیلی سواد رسانه‌ای، همانند ورود به میدان جنگ بدون سپر است. سواد رسانه‌ای در این عرصه شامل توانایی تشخیص منابع معتبر، تحلیل محتواهای خبری و شناسایی هدف‌های پنهان در روایت‌ها می‌شود. فرد باسواد رسانه‌ای، در برابر موج شایعات و عملیات روانی مقاومت بیشتری دارد و می‌تواند واقعیت را از تبلیغات دشمن تفکیک کند.

مؤلفه‌های اصلی سواد رسانه‌ای سایبری
تشخیص منبع و هدف پیام: در جنگ سایبری، هر پیام هدف خاصی دارد. آگاهی از اینکه چه کسی پیام را ساخته و با چه نیتی منتشر کرده، نخستین قدم در تحلیل رسانه‌ای است.
درک زبان تصویر و داده: جنگ سایبری اغلب از طریق تصویرسازی و داده‌نمایی انجام می‌شود. توانایی خوانش گراف‌ها، ویدیوها و تصویرهای دست‌کاری‌شده یکی از پایه‌های دفاع ذهنی است.
تفکر انتقادی دیجیتال: کاربران باید توانایی پرسشگری فعال و سنجش‌گرانه نسبت به اطلاعات دریافتی در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها را داشته باشند.
حفاظت از داده شخصی: امنیت سایبری نیز بخشی از سواد رسانه‌ای است. آگاهی از تهدیدات فیشینگ، مهندسی اجتماعی و ردیابی‌های اطلاعاتی بخشی از دفاع فردی در میدان جنگ اطلاعاتی محسوب می‌شود.
نقش نهادهای فرهنگی و آموزشی
برای مقاوم‌سازی جامعه در برابر جنگ سایبری، نهادهای فرهنگی، رسانه‌ای و آموزشی وظیفه دارند برنامه‌های منظم آموزش سواد رسانه‌ای را در قالب‌های جذاب و کاربردی ارائه دهند. تولید محتواهای بومی، آموزش تحلیل خبر و تبلیغات، و تقویت روحیه آگاهی جمعی می‌تواند به آمادگی ملی در برابر تهدیدهای سایبری کمک کند.

نتیجه‌گیری
در میدان پیچیده جنگ رسانه‌ای و سایبری، قدرت واقعی در اختیار کسانی است که می‌دانند چگونه «ببینند، بیندیشند و باور کنند». سواد رسانه‌ای نه‌تنها ابزاری برای شناخت حقیقت، بلکه سلاحی دفاعی برای حفظ هویت ملی، فرهنگی و فکری جامعه در برابر حملات پنهان دیجیتال است.

گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران