اگر فرزندمان به سمت سیگار رفت، چگونه با او صحبت کنیم؟

text = عنوان: اگر فرزندمان به سمت سیگار رفت، چگونه با او صحبت کنیم؟

بسم الله الرحمن الرحیم

مواجهه با تجربه سیگار کشیدن فرزند؛ اولین قدم آرامش

دیدن یا حتی شنیدن این‌که فرزندتان به سمت سیگار رفته، می‌تواند والدین را به شدت نگران کند. اما آنچه مهم است، حفظ آرامش و به تعویق انداختن قضاوت است. هیچ کودکی بی‌دلیل و ناگهانی به این سمت کشیده نمی‌شود؛ باید دلایل و زمینه‌های فرهنگی، فردی و اجتماعی را بررسی کرد.

جلب اعتماد به جای تهدید و سرزنش

بهترین واکنش، پرهیز از تهدید مستقیم یا سرزنش تند است. برخورد احساسی یا تلقیناتی همچون "آبروی ما را بردی!" نه‌تنها راه‌گشا نیست، بلکه فرزند را به سمت پنهان‌کاری بیشتر سوق می‌دهد. گفتگویی آرام، صرفاً شنونده بودن و همدلی کردن، می‌تواند فرزند را به راحتی بیشتری در ابراز احساساتش تشویق کند.

گفتگو درباره آسیب‌ها و انتخاب مسئولانه

به جای استفاده از شعارهای همیشگی، با اطلاعات علمی و واقعی (بدون اغراق و ترساندن افراطی) آسیب‌های جسمی و روانی سیگار را مطرح کنید. از فرزند بخواهید خودش فکر و تصمیمش را درباره ادامه این رفتار بازبینی کند و زمینه گفتگو درباره علت‌های کنجکاوی یا دوستان موثر را نیز مهیا کنید.

مشارکت در راه‌حل و حمایت تدریجی

به فرزند خود نشان دهید که او را طرد نخواهید کرد. بده‌بستان عاطفی و حمایت تدریجی (نه سخت‌گیری یا ممنوعیت کور)، به خصوص در سن نوجوانی، بسیار اثرگذارتر از اعمال اجبار خواهد بود. در صورت تداوم مشکل یا مشاهده وابستگی، حتماً از مشاوران متخصص حوزه نوجوان و اعتیاد کمک حرفه‌ای بگیرید.

چطور صحبت را آغاز کنیم؟

شروع گفتگو همیشه مهم‌ترین بخش ماجراست. سعی کنید زمان و مکانی انتخاب کنید که فرزندتان احساس امنیت و آرامش کند؛ مثلاً زمانی که با هم قدم می‌زنید یا در خانه شرایط پرتنشی وجود ندارد. جمله‌های شروعی می‌تواند این‌گونه باشد:
- «دوست دارم با هم درباره چیزهایی که این روزها دلت را مشغول کرده، صحبت کنیم.»
- «اگر چیزی هست که تو را کنجکاو کرده یا اذیتت کرده، می‌توانی بدون نگرانی با من در میان بگذاری.»

شنیدن فعال؛ سؤال باز بپرسید

با پرسش‌های بسته (مثل "کشیدی یا نه؟") گفتگو را قفل نکنید. مثال‌هایی از سؤال باز:
- «به نظرت چرا برخی هم‌سن‌وسال‌ها سراغ سیگار می‌روند؟»
- «احساس تو نسبت به سیگار چیست؟»
این نوع سؤال‌ها باعث می‌شود احساس کند وی را تحقیر یا بازجویی نمی‌کنید.

مراقبت از شخصیت و عزت نفس فرزند

یادتان باشد حتی اگر از سیگار کشیدن ناراحتید، آن را به شخصیت یا هویت فرزند نسبت ندهید. رفتار اشتباه را نقد کنید، نه شخصیت را. مثلاً به جای گفتن «پسر بدی شدی»، بگویید «این کاری که کردی، می‌تواند پیامدهای بدی برایت داشته باشد، من نگران سلامتی‌ات هستم.»

تاثیرپذیری از همسالان و دوستان

بخش بزرگی از کشش به سمت سیگار در سنین نوجوانی، ناشی از گروه همسالان و میل به پذیرفته‌شدن است. نوجوان باید بداند هر انتخابی صرفاً وابسته به جمع نیست و می‌تواند «نه» گفتن را تمرین کند. الگوسازی والدین (مثلاً خودشان اهل سیگار نباشند) و همراهی پدر و مادر در تمرین مهارت‌های فردی، قدم مؤثری خواهد بود.

پیشنهاد جایگزین‌ها

زندگی نوجوان پر از هیجان، آزمایش و نیاز به تجربه است. فعالیت‌های سازنده مثل ورزش، هنر، گروه‌های فرهنگی یا علمی، می‌تواند جایگزین سالمی برای هیجان‌طلبی خطرناک باشد.

همراهی با فرزند بعد از تجربه اولیه

اگر فرزند شما برای اولین بار سیگار کشیده، تاکید کنید که گذشته مهم نیست، بلکه آینده و تصمیم جدید مهم است. اعتماد او را نسبت به حمایت خودتان حفظ کنید و به او اجازه دهید مسیر یادگیری و تغییر را با آرامش طی کند.

زنگ خطرها و اقدامات حرفه‌ای

در صورتی که مشاهده کردید فرزندتان به مصرف مستمر یا دیگر نشانه‌های وابستگی نزدیک می‌شود (تغییر خلق، پنهان‌کاری شدید، افت درسی و غیره)، بدون تأخیر به مشاور یا روانشناس کودک و نوجوان مراجعه کنید. رفتار حمایتی شما، حتی در این مراحل، از هر مداخله قهری موثرتر است.

گردآورنده : واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران