کودکان و مسئله تقلید

تقلید کودکانه به ویژه در سنین پیش از دبستان ، بسیاری از والدین را نگران می کند . چرا که برخی از این رفتارهای تقلیدی به دور از ادب و عرف اجتماعی است . اگر کودک شما نیز درگیر این تقلیدهاست می توانید به نکات زیر دقت کنید:

1. زمان بیشتری را با کودک خود سپری کنید
معمولاً والدینی که ساعات زیادی از روز را به کار بیرون از منزل اشتغال دارند ، ناچارند کودک خود را ساعتها به مهد کودک بسپارند ، اگر شما با وجود اشتغالات فراوان ، ساعات بیشتری را به بازی و گفتگو با کودکتان بپردازید ، در حذف رفتارهای غلط و الگوهای تقلیدی اشتباه او ، موفق تر خواهید بود.

2. کودک خود را متهم نکنید
در صورت مشاهدۀ رفتار اشتباه که کودک از دیگران تقلید کرده او را به بی ادبی و بدخلقی متهم نکنید، چه بسا استفاده از این برچسب های نادرست ، رفتار اشتباه را در کودک تقویت کرده موجب تکرار آن رفتار می شود.

3.استفاده از بازی
کودکان در دنیای خود به ظاهر بازی می کنند اما شما به عنوان والدین،می توانید آموزشهای مفید و غیر مستقیمی را از طریق بازی ، به کودک بیاموزید . رفتارهای مناسب را به عنوان الگو قابل تقلید در قالب بازی به او ارائه دهید.
4. خواندن داستانهای آموزنده
برای کودک داستانهای آموزنده بخوانید و رفتارهای صحیح واشتباه او را به شخصیت های داستانی نسبت دهید تا خود او با توجه به روند داستان از رفتار شخصیت ها نتیجه گیری کند ، با این کار نوعی عاقبت اندیشی و سنجش رفتار قبل از عمل را نیز به کودک می آموزید.

5. ارائه رفتار صحیح از سوی والدین
اولین و مهم ترین آموزگار کودکان ،والدین هستند اگر آنها درعمل ، رفتار صحیح والدین خود را ببینند ، پس از مدت کوتاهی آن را جایگزین رفتار قبلی خواهند کرد و به نوعی رفتار اشتباه را به فراموشی می سپارند ،البته صبر و حوصله ی والدین در این مورد بسیار مهم است .

6. تقویت رفتار صحیح
بدون آنکه به ترک رفتار اشتباه کودک اشاره کنید اگر رفتار صحیح (هر چند کم ) از او سر زد او را تشویق کنید ، تشویق رفتار صحیح باعث تکرار و به مرور زمان حذفِ اشتباهات کودک خواهد شد .

7. کمک به استقلال کودکان
یکی از دلایل تقلید رفتار غلط ، شخصیت بیش ازحد وابستۀ کودک است ؛ که در صورت دوری بیش ازحد از والدین به دوستان و محیط نزدیک خود رجوع کرده ، رفتارهای در دسترس را تقلید می کند ،شما با تقویت استقلالِ شخصیتیِ کودک ، او را از وابستگی و تقلید کوکورانه نجات خواهید داد با این کار ، کودک یاد می گیرد که تبعیت از جمع ، همیشه صحیح نیست و او می تواند با حفظ استقلال شخصی خود قبل از اقدام به هر رفتاری در مورد صحیح یا غلط بودن آن فکر کرده یا با بزرگترها مشورت کند.

8. خونسردی خود را حفظ کنید
گاهی کودکان با تکرار عمدی رفتارِ اشتباه ،قصدِ به چالش کشیدن قدرت والدین را دارند . این اتفاق زمانی روی می دهد که والدین مدام از قدرت و توان مادری یا پدری خود برای خلع سلاح کودک اقدام می کنند یا دائماً به او امر و نهی می کنند و در ارتباط با فرزند خود انعطاف لازم را به کار نمی برند کودک نیز به این نکته پی می برد که با تکرار رفتارِ اشتباه، موجب عصبانیت والدین می شود و یا حتی توجه اطرافیان را به خود جلب می کند پس الگوی رفتاری اشتباه می تواد مانند دکمۀ چالش برانگیزی باشد که حالت روانی والدین را از حالت تعادل خارج کرده ، آنها را خشمگین کند.
باید بدانید که تقلید همان طوری که می تواند مضر باشد ، به عنوان یک ابزار آموزشی قوی می تواند در الگوسازی رفتارهای صحیح استفاده شود. البته فراموش نکنید که کودکان در ابتدا رفتارهای صحیح را تقلید می کنند اما وقتی بزرگ تر می شوند ،به مرور زمان باید هر رفتاری را با دلیلی محکم تر از تقلید ، ایفا کنند و این قضیه با پرسشهایی که کودکان می پرسند اتفاق خواهد افتاد اینگونه آنها دلیل رفتارهایی را که تاکنون تقلید می کردند ، دانسته و از این پس آگاهانه ، به رفتارهای صحیح اقدام می کنند.
تقلید می تواند یکی از ابزارهای آموزش باشد. کودکان به خصوص پس از 2 سالگی علاقۀ خاصی به تقلید رفتارهای دینی والدین خود دارند ، مانند نماز خواندن ، روزه گرفتن و ... شما به عنوان مادر یا پدر به خوبی می توانید از این ابزار در راستای تربیت دینی فرزندان ،استفاده کنید. اما به یا داشته باشید ، تقلید باید به عنوان مرحله ی ابتدایی آموزش مورد استفاده قرار گیرد ، به مرور که فرزندان بزرگ تر می شوند باید از تقلید عبور کرده به دنبال دلیل های دینی واستدلال های محکمی باشند . تقلید و تلقین تا زمانی تاثیر خواهند داشت که ذکر مفاهیم عالی برای کودک قابل فهم نباشد . اگر تقلید به رفتار درونی و ارزشی تبدیل نشود در سالهای نوجوانی یا جوانی ترک خواهد شد و فرزند بلافاصله پس از کاهش نظارت والدین یا دوری از آنها رفتار تقلیدی را ترک خواهد کرد.
البته توجه به پرسشهای کودکان نیز اهمیت خاصی دارد. چرا که فرزندان در عبور از تقلید و فهم ارزش واقعی رفتار دینی پرسشهای جدید و عمیقی از والدین می پرسد . شما به عنوان پدر یا مادر، باید با حوصله ودقت به پرسشهای فرزند خود پاسخ دهید و او را دراین تغییر یاری کنید . از قدیم گفته اند که "همه چیز را همه دانند" اگر پاسخ سوالی را نمی دانستید کاملاً واقع گرا باشید و از فرزند خود فرصت مطالعه تحقیق بگیرید یا با هم به یک کارشناس دین مراجعه کنید ،با این کار ، فرزندتان به اهمیت دین و جایگاه پرسش در حوزۀ مسائل دینی پی می برد و می آموزد که در طول زندگی خود باید نادانسته های دینی را از متخصصین و کارشناسان مربوط به آن ، فرا بگیرد. در ضمن به خوبی متوجه می شود که پرسیدن عیب نیست.
البته در آموزش مسائل دینی نکتۀ دیگری هم اهمیت دارد و آن " تناسب آموزش دینی با سن فرزندان" است ، حسن اینگونه آموزش ،یادگیری گام به گام مسائل دینی و کاربرد آن در زندگی می باشد .

محقق: نرگس اکبری (کارشناس ارشد مطالعات زن و خانواده)